Concertzender Nieuwsbrief

Redactioneel

van C naar c

Corona met een grote C verziekt ons dagelijks bestaan. Maar wat nu als we die gewoon een kopje kleiner maakten? Hier schiet de Concertzender alle virologen, epidemiologen en het OMT te hulp.

Medewerkers en een gast vertellen in deze nieuwsbrief over hun favoriete stuk in c-klein. In deze doorgecomponeerde mei-editie verder veel aandacht voor Jazz, van Miles tot Van der Molen. Marius Flothuis is onze componist van de maand en we hebben een nieuwe rubriek waarin musici vooruitkijken naar wat ze gaan doen als ze straks weer voluit kunnen spelen.

Tot volgende maand!

'on demand'

Thema: Klassiek

In c: Sem de Jongh

“Ik ben al sinds mijn 19e helemaal weg van de pianosonate 21 in c klein van Schubert, D 958. Toen ik op het conservatorium zat, moesten we het eerste en tweede deel analyseren. Harmonie, structuur, de hele heisa. Daar deden we weken over, dus ik kreeg weken lang de gelegenheid om verliefd te worden op dit stuk.

En die verliefdheid is nooit over gegaan. De kracht van herhaling bij muziek is ook zo groot. Ik krijg nu nog steeds evenveel energie van dit stuk als in mijn Sturm und Drang-periode op het conservatorium. De Concertzender zond deze onstuimige Sonate uit in december 2017.”

Luisteren?
Hier is een live-opname van de sonate uit museum Hermitage.

Sem de Jongh is directeur van de Concertzender.

Dagelijks vanaf vrijdag 1 mei 2020

Thema: Hedendaags

Componist van de Maand: Marius Flothuis

Marius Flothuis is componist van de maand mei 2020. Flothuis (1914-2001) gold een tijd als de éminence grise van het Nederlandse muziekleven. Rond 1937 kwam Flothuis naar voren als componist, musicoloog en assistent van de leiding van het Concertgebouworkest. Aan die laatste functie kwam een einde in 1942 toen hij weigerde zich te voegen naar de Nazi’s.

Hij organiseerde illegale concerten, werd verraden en gevangen gezet, eerst in Vught, later in Duitsland. In gevangenschap schreef hij onder meer zijn Sonata da camera voor fluit en piano, een werk dat geen sporen draagt van de omstandigheden waarin het ontstond. Flothuis bedoelde het als “tegenwicht tegen al het lelijke om me heen”. Kunst, niet allen muziek, illustreerde voor Flothuis de kracht van creativiteit, juist in de moeilijkste tijden.

Artistiek leider
In 1955 werd Flothuis artistiek leider van het Concertgebouworkest, wat hij bleef tot 1974. Twee jaar later vroeg chefdirigent Eduard van Beinum of Flothuis een werk wilde schrijven voor orkest. Het resultaat: Symfonische muziek, een werk dat in de jaren daarop vaak werd uitgevoerd. De muziek is op en top Flothuis: tonaal, met impressionistische en expressionistische tinten, bondig, overzichtelijk en sierlijk. In de loop van de jaren tachtig veranderde Flothuis’ muziek van stijl.

Lees meer

'on demand'

Thema: Klassiek

In c: Koen Croese

We leven in twee snelheden. Zo snel en zo langzaam. Een ziekte die ons naar de kroon steekt levert elke dag nieuwe feiten, statistieken, drama’s en verhalen. En tegelijkertijd staat het leven bijna stil. Als we al gaan, gaan we behoedzaam, met maximaal twee en met afstand.

Rachmaninovs prelude in c klein opus 23 nr. 7 is een stuk van twee snelheden. Een besmuikte processie, statig en vast als een koraal, tegen een razende achtergrond. Theoretisch een juweel, opgebouwd rond twee chromatische sequensen, elk ook weer chromatisch van aard. Maar wat hebben we nog aan theorie en chromatiek?

Het woord chroma betekent kleur, en dat is wat hier gebeurt: de wereld is gekleurd en gewond en raast woedend voort, evenveel als ze in zichzelf gekeerd is, schrijdt en tast (waarom hebben we het toch over toets-, in plaats van tastinstrumenten?) En afsluit – hoop doet leven – in grote terts. Een leven in krap 2 minuten, hier fabuleus gespeeld door Nikolai Lugansky. Maar de meest aangrijpende vertolking van een leven in twee snelheden is die van Howard Shelley.

Koen Croese is eindredacteur van de nieuwsbrief, presentator en invaltechnicus.

'on demand'

Thema: Klassiek

In c: Niklaas Hoekstra

“Er zijn veel composities in c klein waar ik dol op ben: de laatste pianosonate van Beethoven (met de eerste ‘boogiewoogie’), de eerste Impromptu (D899) van Schubert, of de Tweede Symfonie van Mahler (en dan vooral het eerste deel). Maar het werk dat me het meest na aan het hart ligt is de Mis in c (de Groβe Messe) van Mozart.

De mineur-composities van Mozart raken bij mij altijd een snaar (de Fantasie voor piano in c, het 20e Pianoconcert in d en natuurlijk het Requiem). De Groβe Messe is bijzonder, omdat hij elk jaar bij ons thuis klinkt op Kerstavond, als in de keuken de tulband voor het kerstontbijt wordt gemaakt. De uitvoering is dan van de English Baroque Soloists en het Monteverdi Choir onder leiding van John Eliot Gardiner. Bij de openingsmaten van het Kyrie krijg ik altijd al kippenvel. Een ander hoogtepunt zijn de stemmen van sopraan Sylvia McNair en mezzosopraan Diana Montague die prachtig om elkaar heen krullen in het Domine Deus van het Gloria.”

Op de site van de Concertzender staat een uitvoering door Concentus Musicus Wien onder leiding van Nikolaus Harnoncourt.

Niklaas Hoekstra is programmamaker en presentator.

Dinsdag 5 mei 2020

Thema: Klassiek

In c: Thijs Bonger

Je kunt het je nauwelijks voorstellen, maar toch: Beethoven was bang voor strijkkwartetten. De samenstelling stond bekend als een moeilijk medium, waarin je als componist als het ware met de billen bloot gaat.

Pas rond zijn dertigste – na les en het noot voor noot overschrijven van Haydn-kwartetten – kreeg Beethoven genoeg zelfvertrouwen om zes kwartetten te laten uitgeven. Veel musicologen beschouwen zijn strijktrio’s opus 9 (van 3 jaar eerder) daarom als oefenweitjes, waarmee ze de kwaliteit daarvan naar beneden halen. Ten onrechte. En dat laten we u graag horen.

Complex
Als compositievorm zijn strijktrio’s minstens zo complex als kwartetten. Het klinkt immers al snel ‘dun en kaal’. Maar anders dan het strijkkwartet stond het strijktrio eind 18e eeuw nog in de kinderschoenen en was dus minder beladen. Misschien heeft het Beethovens keuze bepaald. Nadat hij zich in 1792 in Wenen vestigde, nam hij les van Salieri en Haydn. Over de lessen van de laatste was hij niet erg tevreden. Haydn en hij lagen elkaar niet. Tegelijk had Beethoven naam gemaakt als pianist en componist. Zijn pianotrio’s op.1 waren in druk verschenen. En hij was gevraagd dansmuziek te componeren voor het prestigieuze kunstenaarsbal. Toen Haydn na zijn triomfen in Londen terugkeerde naar Wenen en een welkomstconcert kreeg aangeboden, mocht Beethoven een eigen pianoconcert uitvoeren. Opstekers voor zijn zelfvertrouwen.

Lees meer

Thijs Bonger is programmamaker en presentator.

Thema: Jazz

Wat speelt er? Bij Ellister van der Molen

Jazzmusicus Ellister van der Molen is trompettist en – het is een woord hoor! – flugelhornist. In november komt haar nieuwe album uit, geïnspireerd op New Orleans. RED bestaat naast Ellister uit Bob Wijnen op hammond, Gideon Tazelaar, tenorsax en Wouter Kühne, slagwerk.

Voor hun tweede (audiofiel geproduceerde) CD namen ze tien stukken onder handen die een connectie hebben met de bakermat van de Jazz. Bestaand repertoire dus, maar oud en nieuw lopen samen op. Ellister: “Door dit project ben ik ook weer meer met ‘plunger’ – zo’n rubberen gootsteenontstopper – gaan spelen. Daarmee krijg je een ‘wah-wah’ effect, dat nog steviger wordt als je met je keel distortion erop zet. Het maakt de muziek rauw en menselijk tegelijk. Precies wat we nu mee maken.”

Wat kunnen we verwachten als je straks weer gaat optreden voor publiek?
“Waar die 1,5 meter bij concerten toe gaat leiden moeten we nog zien. Misschien speel ik vaker duoconcerten. Bob Wijnen en ik hebben de afgelopen weken al een hoop Balkon-concerten gegeven. Wij op een binnenplaats en het publiek hangend over de balustrade van hun balkon. Heel leuk om te doen! Maar met RED hopen we snel veel concerten te spelen met zijn vieren, plus een volle zaal. Niets zo mooi als de interactie van een band. Jazz is muziek van het moment, reageren op elkaar. Om gewoon weer met zijn allen op een te klein podium te staan en alle andere dingen te vergeten is fantastisch!”

Lees meer

Dagelijks tot en met 3 mei 2020

Thema: Klassiek | Hedendaags

Ochtendeditie

Als morele ondersteuning in tijden van corona, klinken tijdens de Ochtendedities van de Concertzender van 27 april tot en met 3 mei alleen composities die worden uitgevoerd door Nederlandse musici.

Van Ton Koopman tot het accordeon-duo Toeac, en van Asko|Schönberg tot het Klokkenluidersgilde Breda. Tijdens de Ochtendeditie op Koningsdag doen we er nog een schepje bovenop en klinkt alleen werk van Nederlandse componisten.

Luisteren?
Ochtendeditie, elke dag tussen 7:00 en 10:00 uur.

Thema: Jazz

In c: Ellister van der Molen

“Het is nog aardige klus binnen het jazzrepertoire te sprokkelen naar titels in c mineur. Toch blijft de titel die me het eerst te binnen schoot – The Thrill is Gone – bovenaan staan.

Al was het alleen al omdat Chet Baker die zo mooi vertolkt heeft. Het stuk is ook heel invoelbaar: aan allerlei kleinigheden merk je dat de ander zijn of haar interesse in je is kwijtgeraakt. Heerlijk om schaamteloos te zwelgen in je emotie!”

Ellister van der Molen is jazzmusicus en speelt trompet en flugelhorn.

Meer achtergronden en actuele informatie over haar projecten staat hier.

'on demand'

Thema: Klassiek

In c: Emanuel Overbeeke

“Mijn favoriete compositie in c klein is het Eerste Pianokwartet opus 15 van Gabriel Fauré (1879). Het werk verenigt op fantastische wijze kwaliteiten die in theorie onverenigbaar zijn: Duitse structuur en Franse zwier, een duidelijk gevoel van richting met aandacht voor de kleur, mineur en majeur, doorgaande beweging en sterke melodieën.

Het resultaat? Een nieuwe eenheid, van discrete expressie, korte en krachtige gebaren, sereniteit en opstandigheid, duidelijkheid en verfijning. Of mijn hoop het stuk ooit te spelen in vervulling gaat, betwijfel ik. Na een uitvoering sprak ik de pianiste die mij vertelde dat het lastig is om strijkers hiervoor te vinden omdat zij vinden dat ze van Fauré weinig eervolle partijen toebedeeld kregen. Misschien verklaart dat waarom ik van mijn favoriete uitvoeringen bovenal de pianisten herinner: Long, Casadesus en vooral Rubinstein, allemaal structuurgerichte krachtpatsers.”

Luisteren?
De Concertzender zond dit werk in 2015 uit, toen Fauré componist van de maand was.

Emanuel Overbeeke is programmamaker en publicist.

Zaterdagen 9, 23 en 30 mei 2020

Thema: Jazz

Concertzender Live Jazz

Normaal kunt u twee keer per maand luisteren naar Concertzender Live Jazz. Maar omdat mei dit jaar 5 zaterdagen heeft, is er een extra uitzending. Tel uit uw winst!

Balboekje
Het eerste programma (9 mei) wordt gevuld met eigen actuele opnames van Nederlandse jazzpodia. Op 23 mei volgt het tweede programma, met live opnames uit het enorme aanbod van concerten op cd. In de speciaal toegevoegde uitzending op 30 mei zenden we concerten uit die we opnamen in Club 9, TivoliVredenburg.

Miles in mei
Dan de inhoud. Op 9 mei speelde het Jazz Orchestra of the Concertgebouw (JOC) in Hertz, TivoliVredenburg een terugblik (!) naar twee concerten die Miles Davis in 1960 gaf in het Concertgebouw. Het was de laatste keer dat Davis in Amsterdam met John Coltrane speelde. De laatste stond op het punt zijn eigen kwartet te formeren, waarmee hij tussen ’61 en ‘63 zeer succesvol was. Op 15 oktober speelde Davis met Sonny Stitt, toch een tikkeltje anders dan met Coltrane. Miles Davis kwam in 1964 terug in Amsterdam met een splinternieuw Kwintet dat Footprints speelde. Het JOC speelt een hommage.

Lees meer

Thema: Klassiek

Nóg niet klaar in c klein?

Nog niet uitgeluisterd in c? Mooi zo, want Emanuel Overbeeke stelde een waslijst voor u samen! Te mooi om voor onszelf te houden, want er staan een hoop absolute topwerken op. Kijk zelf maar:

Mis in c Bach:
Concert BWV 1060
Das musikalische Opfer
Passacaglia en fuga voor orgel
Vijfde cellosuite
de preludes en fuga’s uit het Wohltemperierte Klavier
Fantasie BWV 906
Toccata BWV 911